توێژينه‌وه‌.. كارامه‌ييه‌كانى بێژه‌رى ژن له‌ كه‌ناڵه‌ ئاسمانييه‌ كوردييه‌كاندا

تەموز 11, 2014 رۆژنامه‌وانى توێژینه‌وه‌ی زانكۆ, ژن و میدیا 2,246

رۆژنامه‌وانى: “كارامەییەكانی بێژەری ژن لە كەناڵە ئاسمانییە كوردییەكاندا، كەناڵی ئاسمانی GKTVبە نموونە” ناونيشانى توێژينه‌وه‌ى ده‌رچوونى كچه‌ رۆژنامه‌وان “ئاڤان فارس ئه‌سعه‌د”ه‌.

توێژه‌ر، بۆ كۆتايى خوێندنى چوار ساڵى زانكۆ و به‌ده‌ستهێنانى بڕوانامه‌ى به‌كالۆريۆس، له‌ به‌شى راگه‌ياندنى كۆليجى ئه‌ده‌بياتى زانكۆى سه‌لاحه‌دين توێژينه‌وه‌كه‌ى پێشكه‌شكردووه‌.

پێشه‌كى توێژينه‌وه‌كه‌:

بێژەری كارێكی سەرەكی و بنەڕەتییە لە بواری تەلەڤزیۆنی و رۆڵێكی گرنگ و كاریگەری هەیە لە بەرەوپێشبردنی كەناڵەكە و دەبێتە شادەماری زیندوی و چوستی و قەشەنگی كەناڵەكە.

سەرەڕایی پیشەی بێژەری، بەشداری ژن لە كاری میدیایی وەكو میدیاكار لە كوردستاندا ئەزموونێكی نوێیە بە بەراورد لەگەڵ وڵاتانی دونیاو ناوچەكە لە پێش ڕاپەڕینی بەهاری كوردی ساڵی 1991، بە هۆی بارودۆخی سیاسی نالەبار لە ئەنجامی دەستبەسەراگرتنی حیزبی بەعس و ئایدۆلۆژیاكەی بەسەر گشت دامودەزگاو بوارەكانی كاركردن، بۆ ژنان دەرفەتی كاری میدیایی ئازاد نەبوو، تەنانەت بۆ میدیاكارانی رەگەزی نێر جگە لە دەركەوتنێكی سنورداری نەبێ، بەڵام لە دوای ساڵی 2003 ەوە گۆڕانكارییەكی گەورە لە میدیایی كوردی روویدا، كە لە ماوەیەكی دیاریكراودا ژمارەیەكی زۆر لە كەناڵی ئاسمانی لە هەرێمی كوردستاندا دامەزرێندران، دەركەوتنی ئەو هەموو كەناڵە ئاسمانییە كوردییانە كە خۆی زیاتر لە 35 كەناڵی ئاسمانی دەدات، دەركەوتەیەكی چۆنایەتی و خێرای هەلومەرجی تازەی سیاسی و ئابووری و كولتووری كۆمەڵگای كوردستانە، كە دواتر دەرفەتی كاركردن بە رێژەیەكی زۆر لە زۆر بواری جیاوازدا بۆ میدیاكاران بەتایبەت میدیاكارانی ژن هاتە كایەوە، بەشداری میدیاكاری ژن لە رووی چەندێتی و چۆنێتییەوە، لە هەموو بوارەكانی وەك (بێژەر، پەیامنێر، ئامادەكار، نووسەر، تەكنیككار.. هتد) بەرەوپێشچوو، بەڵام بەشداری ژنی میدیاكار لە ناوەندی بڕیاری دەزگاكاندا دەگمەنەو دەتوانین بڵێین هەر نییە، ئەمەش یەكێكە لە گرفتە هەرە گەورەكان كە لە كارامەییەكانی ژن كەمدەكاتەوە. بەجۆرێ میدیاكاری ژن رۆڵێكی ئەوتۆ ناگێڕێ.

لە پاڵ ئەوەی لە كەناڵە ئاسمانییە كوردییەكان تارادەیەك گرنگی بە پیشەی بێژەری دراوە، بەڵام وەك پێویست نییە و لەگەڵ ئەمەشدا رۆژانە بێژەرەكان رووبەڕووی كۆمەڵێك فشار دەبنەوە، كە ئەمە كاریگەری لەسەر پیشەكەیان دروست دەكات، بەشی زۆری فشارەكان پەیوەستن بەوكەسانەی سەرپەرشتی دەزگاكان دەكەن، هۆكارێكی دیكە كەمی وشیارییە لە نێو كۆمەڵگای كوردستان، بەتایبەت هەمیشە لەڕووی رەگەزی و تواناوە جیاواز لە ژنانیان روانیەوە .

دەركەوتنی كەناڵی ئاسمانی رۆڵی بەرچاویان هەبووە، توانیویانە كاریگەرییەكی گەورە دروستبكەن و بینەرێكی فراوان لە دەوری خۆیان كۆبكەنەوە، كەچی سەرەڕای ئەمانەش تاوەكو ئێستا ئەو كەشە نەڕەخساوە كە بێژەرێكی ژن بتوانێت بە ئازادانە تواناكانی خۆی نمایش بكات.

بەرای توێژەر ئەم توێژینەوەیە لەگرینگییەكی بابەتی سەرچاوەی گرتووە، كەخۆی لەپێویستی باسكردن و شرۆڤەكردنی ” رۆڵی كارامەییەكانی بێژەری ژن لە كەناڵە ئاسمانییە كوردییەكاندا” دەبینێتەوە.

لەم توێژینەوەیەدا كە بەشی زۆری بڕگە و بابەتەكان پڕەنسیپ و بیروبۆچوونی زانستین، لە رێگەی چوار بەشی تیۆری و پراكتیكی توێژەر هەڵساوە بەباسكردنی چەند تەوەرێكی جیاوازی پەیوەندیدار بەپیشەی بێژەری تەلەفزیۆن:

لەبەشی یەكەمدا:

وەك دەستپێكی توێژینەوەیەكی زانستی چوارچێوەی توێژینەوەی بۆ توێژینەوەكە دیاریكردووە، كە بریتییە لە دیاریكردنی كێشە و گرفتی توێژینەوە، پرسیارەكانی توێژینەوە، گریمانەی توێژینەوە، گرنگی توێژینەوە، كۆمەڵگای توێژینەوە، سنووری توێژینەوە، ئامرازەكانی توێژینەوە، ئاستەنگەكانی توێژینەوە، توێژینەوەكانی پێشوو.

لەبەشی دووەمی توێژینەوەكەدا:

كه‌ بریتییە لە “رۆڵ و كارامەییە كاریگەرەكانی بێژەری ژن لە كەناڵە ئاسمانییە كوردییەكاندا” و لە هەشت باس پێكهاتووە، وەك بەشی تیۆری هەڵساوە بەتیشك خستنەسەر تێگەیشتن و پێناسەی چەمكەكان “رۆڵ، كارامەیی، بێژەر، كەناڵی ئاسمانی”. هەروەرها لەم بەشەدا باس لە جۆرەكانی بێژەر، تایبەتمەندییەكانی بێژەر، مەرجەكانی بێژەری سەركەوتوو، رۆڵ و كاریگەرییەكانی بێژەر، جلوبەرگی بێژەری تەلەڤزیۆن، جووڵەو كەسایەتی بێژەر،كارامەییەكانی بێژەری ژن.

پاشان لە بەشی سێیەمدا:

بە هەنگاوی پراكتیكی و تێڕوانینێكی تیۆری دیكە بۆ توێژینەوەكە، توێژەر چووەتە سەر باسی سەرهەڵدان و گەشەكردنی كەناڵە ئاسمانییە كوردییەكان و كەناڵی ئاسمانی گەلی كوردستان بە نموونە، لەم نێوەندەدا سەرهەڵدان و گەشەكردنی كەناڵی ئاسمانی گەلی كوردستان و كارامەییەكانی بێژەر لەم كەناڵەدا كردووە.

هەروەها لەم بەشەدا توێژەر هەنگاوی پراكتیكی ناوە كە بریتییە لە كارامەییەكانی بێژەری ژن لە كەناڵی ئاسمانی گەلی كوردستاندا، پاشان لە رێگەی 20 خشتەوە شیكردنەوەی ناوەڕۆكی ئەنجامداوە، دوای شیكردنەوەی پرسیارەكانی راپرسی، چەندین ئەنجام بۆ توێژەر دەستكەوتوون، دواتر بە خوێندنەوەیەكی زانستییانە بۆ ئەنجامەكان و لە دیدگای خۆیەوە چەند راسپاردە و پێشنیازێكی خستوونەتەڕوو، بەهیوای درككردن بەو راسپاردانە و هەنگاونانێكی زانستییانە بە مەبەستی كۆتاییهێنان یان لایەنی كەم كەمكردنەوەی ئەو گرفتانەی دێنە بەردەم بێژەران بەگشتی و بێژەرانی ژن بەتایبەت لە كەناڵە ئاسمانییە كوردییەكاندا.

ئەنجامەكان

لە كۆتایی توێژینەوەكە بە چەند ئەنجامێك گەیشتین، لە خوارەوە بە چەند خاڵێك دەستنیشانی دەكەین.

1-زۆربەی بێژەرەكان لە كەناڵە ئاسمانییەكان بابەخ بە بەرزكردنەوەی ئاستی رۆشنبیرییان نادەن.

2-بەشێك لە بێژەرەكان بەرێككەوت هاتوونەتە ناو بواری میدیا، بەشێوەیەكی ئەكادیمی كارەكانیان رایناكەن.

3-بەشێكی زۆر لە بێژەرە ژنەكان، باوەڕییان بە ئایندەیەكی گەشی پیشەیی رۆژنامەوانی لەرێگەی كاری بێژەریییەوە نییە.

4-بێژەرە ژنەكان، ناكارامەییان دەگەڕێننەوە بۆ رێگرییە كۆمەڵایەتی و كلتوورییەكان.

5- بەشێكی زۆر لە بێژەرەكان دانبەوەدادەنێن كە دەزگاكانی راگەیاندن پاڵپشتنین لەدروستكردنی كەشێكی گونجاو بۆ بەرەوپێشبردنی تواناكانی بێژەری ژن.

6-بەهۆی ئەوەی زۆربەی كەناڵە پڕبینەرەكانی هەرێمی كوردستان لە بواری سیاسیدا كاردەكەن، بێژەری ژن لە بواری سیاسی كەمتوانایە، بۆیە نەبۆتە ئەستێرە لەبوارەكەی خوێدا.

7-بێژەری ژن لە كەناڵە ئاسمانییە كوردییەكان، زیاتر گرنگی بە رووكەش و تایبەتمەندییە لاوەكییەكان دەدەن، نەك سەرەكییەكان.

راسپاردە و پێشنیاز

1- پێویستە دەزگاكانی راگەیاندن، زیاتر سوود لە دەرچووانی بەشی راگەیاندنی زانكۆ و پەیمانگاكانی كوردستان وەربگرن بۆ بەرەوپێشبردنی دەزگاكانیان.

2- دەزگاكان مەرجی رووكەشی وەك جوانی نەك بەپێوەری سەرەكی بۆ وەرگرتنی بێژەری ژن، بەڵكوو ئاستی رۆشنبیری كارامەیی و توانا بكەنە پێوەری سەرەكی.

3- كردنەوەی خول و ۆركشۆپی تایبەت بە پێگەیاندنی تواناكانی بێژەر بەبەردەوام، بۆ ئەوەی لە ئەنجامی كاركردن تووشی بێتوانایی نەبێت و بینەر لێی بێزار نەبێت.

4- بێژەرە ژنەكان، لە یەك وێستگە نەوەستن بەڵكوو بەتێپەڕبوونی كات وێستگەی كاركردنیان بەرەوپێشببەن و بەرنامەو پرۆگرامی سەرەكیتر وەربگرن.

5- دەزگاكانی راگەیاندن گرنگی بدەن بە گرێبەستی كاركردن و رەچاوی لایەنی جێندەری.

6-بەگوێرەی تایبەتمەندی بێژەرە ژنەكان، دابەشی سەر پرۆگرام و ژانرەكانی تەلەفزیۆن بكرێن.

7-زەمینەسازی بكرێت بۆ ئەوەی ژنانی راگەیاندنكار، بەرپرسیارێتی زیاتر وەربگرن، بەشداربن لە بڕیاری ئاراستەكردنی سیاسەتی و پرۆگرامەكانی دەزگا راگەیاندنەكان.