سەروتار، وتاری رۆژنامەوانی و گۆشە

Oct 08, 2014 رۆژنامه‌وانى رۆژنامه‌, وتاری رۆژنامه‌وانی لێدوان نووسین ناچالاککراوە لە سەروتار، وتاری رۆژنامەوانی و گۆشە

رۆژنامه‌وانى: لە نێو باخچە چكۆلانەكەی خانەوادەی راگەیاندن و رۆژنامەدا… كاتێ دایكە هەواڵ، هەردوو كۆرپەكەی راپۆرتە هەواڵ و ریپۆرتاژ لە ئامێز دەگرێ… -نەوەكانی- سەروتارو وتاری رۆژنامەوانی و گۆشە- لە غارغارێن دان و بە چواردەوریان خول دەخۆن.. دایكە هەواڵ لە سۆز و بەزەیی بێ بەشیان ناكا.. ناوە.. ناوە.. هەواڵیان بەسەر دابەش دەكا… نۆبەرەكەیان -سەروتار- بە هەموو چەشنە هەواڵێ رازی نابێ… دایكە هەواڵ (ناچار) هەواڵی گرنگ و هەڵبژاردە بەو دەدا… كاتێ.. تێر هەواڵیش دەبن… لەژێر سێبەری درەختێكا… وتارەكانیان دەنووسن…

لە درێژەی هەردوو وتاری (هەواڵ و هەواڵنووس لە كورتە باسێكدا) و (گەڕیانێك بەنێو باخچەی ریپۆرتاژ و راپۆرتە هەواڵدا) كە لە هەر دوو ژمارەی (10)و (12،11) گۆڤاری رۆژنامەڤانی كە لە یەك بەرگدا چاپكراون بڵاوكراونەتەوە.

پێم باشە لەنێو چوارچێوەی دەستنیشانكردنی توخمەكانی پێكهاتەی رۆژنامە بەتایبەتی و راگەیاندن بەشێوەیەكی گشتی، درێژە بە باسەكە بدەم و لەم وتارەشمدا (سەروتارو وتاری رۆژنامەوانی و گۆشەو ستوون) بەسەر دەكەمەوە.

 سەبارەت – سەروتار- بە كورتی و بە پێناسەیەكی گشتگیر:

(سەروتار.. وتارێكی رۆژنامەوانی تایبەتە.. بە مەبەستی روونكردنەوەی بیروڕای جۆراوجۆر و هەڵوێست وەرگرتن بەرامبەر رووداوێك یا پێشهاتێك.. دەنووسرێ، وەكو باویشە بەشێوەی ستوونی (9سم)ی لەلای راستی لاپەڕە یەكی رۆژنامە بڵاو دەكرێتەوە).

سەروتاریش وەكو راپۆرتە هەواڵ و ریپۆرتاژ هەوێنە سەرەكییەكەی هەواڵە… جاری وا هەیە بەشێوەیەكی ئاشكراو روون هەواڵێك یا زیاتر لەسەر وتاردا شیدەكرێتەوە، جاری واش هەیە هەواڵەكە دەشاردرێتەوەو بە شاراوەیی دەمێنیتەوە، ئەمەش بەهۆی سیاسی یا ئەمنی و كۆمەڵایەتی… و یاخود بەهەر هۆیەكی پەیوەندیدارەوە بێ.

بێگومان بیروڕای وا سەرهەڵدەدا، ئاماژە بەوە بكا كە سەروتار زێدەتر بەرەو لای دەربڕینی دید و بۆچوون و شیكردنەوەو پێشبینی دەكشێ و كەمتر پشت بە هەواڵ دەبەستێ.

ئەم بۆچوونانەش لە راستی بەدوورنین، بەتایبەتیش لە رۆژنامەو گۆڤار و بڵاوكراوەی حزبی و سیاسی و لایەن و گروپی كۆمەڵایەتی و رۆشنبیری و هزرییەكان بەرجەستە دەبن.

بەڵام سەرەڕای ئەم راستییەش، راستییەكی بەرفراوانتر و زێدە وردتر هەیە، پێویستە روون بكرێتەوە، ئەویش ئەوەیە ئەگەر لەسەر وتارەكانی رۆژنامە حزبی و سیاسییەكانیش وردبینەوە، تێبینی دەكەین تەنانەت لەكاتی تەرخانكردنی (سەروتار)یش بۆ روونكردنەوەی بیروڕایەك لە بیروڕاكان یا هەڵوێست وەرگرتن بەرامبەر دید و بۆچوونێكی دیكە، ئەوا -هەواڵ- شوێنێكی دیاری لەسەر وتارەكەدا دەبێ، واتا هەواڵ لە پشتەوەیەتی یاخود رووداوو هەڵوێستێكی بەرامبەر لە دواوەیەتی، بە دەربڕینێكی تر كەم جار هەیە، سەروتار هەر بە تەنیا بە مەبەستی روونكردنەوەی بیروڕا بنووسرێ، مەگەر لە باروودۆخێكی زۆر تایبەتدا یا بۆ وەدیهێنانی مەبەستێكی تایبەتی هزری و سیاسی، یاخود بۆ روونكردنەوەی بڕیار و هەڵوێستێكی چارەنووسساز.

هەتا لەم حاڵەتانەشدا -سەروتار- هەر هەواڵ و پێشهات و رووداو دەكاتە سەرەتایەك بۆ چوونە نێو بابەتەكانیانەوە.

بۆ زیاتر روونكردنەوەی رەهەند و دووراییەكانی ئەم بابەتە، سەبارەت بە – سەروتار- چەند خاڵێك دەخەینەڕوو:

1- سەروتار دید و بۆچوونی ئەو لایەنە حزبی و سیاسی، یا ئەو گروپە رۆشنبیری و كۆمەڵایەتی و هزرییەی رۆژنامەو چاپكراوەكە دەردەكا.. رون دەكاتەوە ئەم روونكردنەوەیش رەهەند و نێوەڕۆكی بۆچوونەكانی ئەم لایەنانە و دەستنیشان كردنی ئامانجەكانیان و دیارخستن و بەرجەستەكردنی هەڵوێستێك لە هەوڵوێستەكانیان بەرامبەر رووداوێكی هەنووكەیی دەگرێتەوە.

هەندێ جاریش لە (سەروتار)دا رووداوە چاوەڕوانكراوەكان شیدەكرێنەوە، ئەم كردەوەیەش بەپێی خستنەڕووی (ئەگەرەكان) روون دەكرێتەوەو دەكەوێتە خانەی (پێشبینییەوە) هەروەها دەبێتە مایەی خۆ ئامادەكردن و خۆسازدان بۆ چۆنیەتی بەرەنگاربوونەوەی ئەم رووداوانەی بەڕێوەن و دیاركردنی هەڵوێست بەرامبەریان.

2- شیكردنەوەی هەواڵی پەیوەندیدار بە رووداوێكی گرنگ و كاریگەر و پەیوەست بە ئێستا و ئایندەی هاووڵاتیان و دیارخستنی دووراییەكانی، بە مەبەستی زێدەكردنی هۆشیاری سیاسی و كۆمەڵایەتی و رۆشنبیری دەربارەی رووداوەكە بەتایبەتی و لەسەر ئاستێكی بەرفراوانتر بە شێوەیەكی گشتی.

3- روونكردنەوەی هەڵوێستێكی تایبەت كە لەلایەن حزب و گرووپ و لایەنێكی دیكەوە بەرامبەر رووداوێك وەرگیراوە.

4- هەندێ جاریش (سەروتار) دید و بۆچوونی چاپكراوەكە دەردەبڕێ و هێڵە سەرەكییەكانی دەستنیشان دەكا..

 ئەمەش بۆ دوو مەبەست ئەنجامدەدرێ:

یەكەمیان: خوێنەران بیروبۆچوونی چاپكراوەكەیان زیاتر لا روون بێتەوە.

دووەمیان: وەك ئاگادارییەك بۆ ئەو نووسەرانەی بابەت بۆ ئەم چاپكراوە دەنێرن، بۆ ئەوەی لە چوارچێوەی ئەم هێڵە سەرەكییانە دەرنەچن.

5- بەیاننامەو بانگەوازی ئەم حیزب و لایەنەی چاپكراوەكە دەردەكات، بەتایبەتی گەر سەبارەت رووداوێكی گرنگ و چارەنووسساز دەركرابێ، ئەوا وەك سەروتار و لە شوێنەكەی ئەویش بڵاودەكرێنەوە و مەبەستەكانی ئەویش دەردەبڕن و پێویستە مەرجەكانی -سەروتاریان- تێدابێ.

– لەسەردەمی سەرهەڵدانی راگەیاندنی سەربەخۆ و رۆژنامەی ئازاد و تێڕوانینی تازە بۆ كاری رۆژنامەڤانی- سەروتار- بایەخی جارانی نەماوە.

– زۆر بەكەمی رۆژنامەو بڵاوكراوەكان تەنانەت حزبییەكانیش سەروتار بڵاو دەكەنەوە، تەنیا لە باروودۆخێكی تایبەتدا و لەكاتی روودانی رووداوی مەزن و بایەخداردا، ئەوا سەروتار وەكو پێویستيیەك خۆی دەسەپێنێ.

هەر لەم بوارەدا دەڵێین رۆژنامە و بڵاوكراوەكانی سەردەم، كەمتر بەلای (سەروتار و گوتەی رۆژنامە) دەچن، لە بەرامبەر ئەمەدا گرنگی بە هەواڵی ورووژێنەر و پەیوەندیدار بە كاروباری نێودەوڵەتی و خۆ جێيی و سەرنج راكێشی رایگشتی دەدەن.

ئەمەش لەبەر ئەوەی خوێنەرانی هاوچەرخ فرە سەرقاڵن بە كاروباری رۆژانەوەو ئەو كاتەیان بەردەست نییە بۆ خوێندنەوەی قووڵ و درێژخایەنی تەرخان بكەن، بۆیە پێویستییان بە هەواڵی كورت و گرنگ و پەیوەندیداره‌ بە رەهەندەكانی ژیانیانەوە هەیە.

 مەرجەكانی- سەروتار-ی سەركەوتوو

گەر- سەروتار یا گوتەی رۆژنامەو بڵاوكراوە- نووسراو بڵاو بۆوە، ئەوا بە دەروازەی رۆژنامەو چاپكراوەكە دەژمێردرێن، كە لە رێگەی ئەم دەروازەوە خوێنەر دەچێتە نێو بابەتەكانی بڵاوكراوەكەوە.

خوێنەر گەر بە تەواویش سەروتار نەخوێنێتەوە، ئەوا ناوونیشانەكەی و چەند رستەو بڕگەیەكی هەڵبژێردراو هەر دەخوێنێتەوە، بۆ ئەوەی لە بۆچوونەكەی بەشێوەیەكی گشتی بگاو دیدێكی كەسیەتی سەبارەت بڵاوكراوەكە وەدەست بهێنێ.

جا.. بۆ ئەوەی سەركەوتووانە ئامانجەكان بپێكرێن، ئەوا پێویستە نووسەری- سەروتار- چەند خاڵێك لەبەرچاوبگرێ:

(1) چەند لە توانادا بێ… رستەكانی سەروتار چڕو پڕمانا بن و بەشێوەیەكی گشتیش كورت بن و واتاكانی روون و ئاشكرابن و زوو خۆیان بەدەستەوە بدەن.

(2) تەنیا دەربارەی بابەتێكی دیاریكراو بدوێ، گەر زۆریش پێویست بوو دوو بابەت تێهەڵكێش بكه‌، بابەتی سەروتار لە دوو بابەت تێپەڕ بكات، شیكردنەوەی چەمكەكانی ئاڵۆز دەبێ و هێڵە سەرەكییەكان لە خوێنەر ون دەبێ و بەپێی پێویست درك بە واتاو چەمكەكان ناكا.

(3) شێوازی دەربڕینی سەرنجڕاكێش و وروژێنەر بێ، لە دێڕە سەرەتاكانەوە هۆش و سۆزی خوێنەر راكێشێ، بەشێوەیەك كاری تێبكا، تا كۆتایی وتارەكە واز لە خوێندنەوەی نەهێنێ.

(4) زمانی بەركاهێنراو زمانێكی پاراو و بێ گرێ بێ و تا بكرێ لە زمانی فەرهەنگی و ئاڵۆز بە دوور بێ، وشەو دەستەواژەكان لە شوێنی خۆیاندا بەكار هاتبن و دروستانە چەمكی بابەتەكەیان روون كردبێتەوە.

(5) نووسەری سەروتار- یا گوتەی رۆژنامەو بڵاوكراوەكە- كە بە دەگمەن ناوەكەی دەنووسرێ، پێویستە بەتواناو شارەزاو كارامە بێ و زانیاری (نهێنی و ئاشكرا)ی لە بەردەستابێ و بەڵگە و پاساوی بڕواهێنەری هەبێ، تا بتوانێ لێهاتووانەو كاریگەرانە قەناعەت بە خەڵك و خوێنەران بهێنێ.

  ناوونیشانی سەروتار

دانانی- ناوونیشان- بۆ سەروتار كارێكی ئاسان نییە، پێویستی بە لێزانین و شارەزایی سیاسی و رۆشنبیری هەیە، پێویستە بە وردی و بەشێوەیەكی زانستیانە هەڵبژێردرێ.

هەروەها هەوڵی ئەوە بدرێ ناوونیشانی سەروتار – یەكسەر ناوەرۆكی وتارەكە بەدەستەوە نەدا، بەڵكو پرسیار لای خوێنەر بوروژێنێ و وای لێبكا لەنێو وتارەكەدا بە دوای وەڵامدا بگەڕێ، ئەمەش ئەوە ناگەیەنێ، ناوونیشانەكە واتایەك ببەخشێ و ناوەڕۆكەكەش واتایەكی دیكە، یانێ پەیوەندی نێوانیان پچڕاو بێ و تەواوكەری یەكتر نەبن، بوونی پەیوەندییەكی دیالیكتیانە لەنێوان سەروتار و ناوونیشانەكە زیندەگی بە سەروتار دەبەخشێ.

دەكرێ مانشێتی سەرەكی رۆژنامە وەكو ناوونیشان بۆ سەروتار دابنرێ و دەشكرێ مانشێت سەربەخۆ بێ و سەروتاریش ناوونیشانی تایبەتی خۆی هەبێ، ئەوەی دووەمیان بە باشتر و پەسەندتر دەزانرێ، چونكە نووسەری سەروتار دەتوانێ وردبینانە و وەستایانە و سەربەخۆیانە -ناوونیشان- هەڵبژێرێ.

بەڵام لە حاڵەتی یەكەمیاندا نووسەر دەكەوێتە نێوان دوو هزر و بیركردنەوە، بیرۆكەی سەروتار لە لایەك و مەبەستەكانی لە لایەكی دیكەوە، كەوای لێدەكه‌ن دوو لایەنە بیركاتەوە، دوور نییە لەم هەوڵدانەشدا سەركەوتوو نەبێ و نە بیرۆكەی سەروتار سەركەوتووانە بەرجەستە بكا، نە مانشێتێكی بەهێز و كاریگەر بخولقێنێ.

 شوێنی بڵاوكردنەوەی سەروتار

وەكو نەریتێكی باوی رۆژنامەنووسی سەروتار بەشێوەی ستوونێكی (9)سم ی بەلای راستی لاپەڕە یەك بڵاودەكرێتەوە.

هەروەك ئاماژەمان پێكرد ناوی نووسەرەكەی بەدەگمەن دەنووسرێ، تەنیا لەوكاتانە نەبێ، كە ئەو لایەنەی رۆژنامەو بڵاوكراوەكە دەر دەكا، نەیەوێ راستەوخۆ بەرپرسیەتی بیرۆكەو بیروڕای دەربڕاو لەسەر وتاردا هەڵگرێ، ئەوكاتە كەسێك لە دید و بۆچوونەكانی سەروتار بەرپرسیار دەبێ.

رستەو وشەكانی سەروتار بە پیتی گەورەترو جیاواز چاپدەكرێ، بەشێوەیەك جۆرە تایبەتمەندییەك و گرنگییەكی پێدەبەخشرێ.

وەكو لای رۆژنامەنووسانیش ئاشكرایە، سەروتار باوی جارانی نەماوە، تەنیا گەر رووداوە سیاسییەكان و كۆمەڵایەتییەكان زۆر گرنگ و چارەنووسسازبن.. یاخود هەڵوێست و بیروڕای بەرامبەر لە ئاستێكی گرنگ دابن پێویست بە رەتدانەوە بكا.

نابێ نكوڵی لەوەش بكەین كە لەم حاڵەتانەی سەرەوە سەروتار بوونی نەبێ، چ بەشێوەی وتار یا بەیاننامە، ئەوا خەڵك و خوێنەران تووشی نائومێدی و دڵەڕاوكێ دەبن، بۆیە سەروتار لەو حاڵەتانەی باسیان لێوەكرا، پێویستییەكی رۆژنامەوانی و داواكارییەكی میللییەو ئامرازێكی كاریگەرە بۆ ئەوەی سەرجەم توێژەكانی كۆمەڵگا بەرچاویان روون بێ، لە پێشهاتەكان و دەرهاویشتەكانی گۆڕەپانی سیاسی و كۆمەڵایەتی و رۆشنبیری بكەن.

جاری واش هەیە، هەندێ رووداوی تایبەت لە گۆڕەپاندا سەرهەڵدەدەن، كە پێویستییان بەوە نییە، سەروتاریان بۆ بنووسرێ، لە هەمان كاتیشدا گرنگیشن و لە ئاستێكی وادان شتێكیان سەبارەت بگوترێ.

بۆ وەدیهێنانی ئەم مەبەستەش لە نەریتی رۆژنامەگەری وا باوە (گوتەیەكی كورت) وەك روونكردنەوەو شیكردنەوە بەلای دەستەچەپی لاپەڕە یەكی (بڵاوكراوەكە) بڵاو دەكرێتەوە.

بەپێچەوانەی سەروتار ئەم گوتەیە زۆرجاران ناوی نووسەرەكەی دەنووسرێ، بەدەگمەن ناوەكە نانووسرێ، هیچ رێگرێكیش نییە كە -سەروتار و گوتەی رۆژنامە- بەیەكەوە بڵاو بكرێنەوە و هەریەكەو مەبەستی تایبەتی خۆی بپێكێ، ئەم گوتەیەش وەكو سەروتار وایە، هەرچییەك سەبارەت بە سەروتار گوترا ئەویش دەگرێتەوە.

 وتاری رۆژنامەوانی

زۆربەی ئەم بابەتانەی لە رۆژنامەو گۆڤار و بڵاوكراوەكاندا بڵاودەكرێنەوە، جگە لە (ریپۆرتاژ و راپۆرتە هەواڵ و وتاری پسپۆری) بە وتاری رۆژنامەوانی دەژمێردرێن، بەوپێیە سەروتار و گوتەی رۆژنامەو گۆشەو ستوونیش هەر وتاری رۆژنامەوانین.

وتاری رۆژنامەوانی وتارێكە تایبەتمەندی خۆی هەیە و زێدەتر بۆ رایگشتی و خەڵكی ئاسایی دەنووسرێ، ئەم وتارە جیاوازە لە وتاری زانستی و ئەدەبی و توێژینەوە.

ئەم وتارەش (هەواڵ) دەكاتە بنەمای دەستپێكردنی و هەواڵێك یا زیاتر شیدەكاتەوەو دووراییەكانی دیاری دەكاو پەیوەندییەكانی ژیرخانی كۆمەڵگا بە هەموو ئاستەكانییەوە (سیاسی- ئابووری- هزری- كۆمەڵایەتی… هتد) دەست نیشان دەكا.

یەكێك لە خەسڵەتە هەرە دیارەكانی، سادەیی و نزیكیەتی لە ئاستی هۆشداری و تێگەیشتنی خەڵك، واتا بۆ كەسانی هەڵبژاردە (نخبە) نانووسرێ.

هەر لەبەر ئەمەش نووسینی ئەم جۆرە وتارانە پێویستی بە هونەر و بەهرەیەكی تایبەت هەیە، نووسەرانی دەبێ ئامرازی وا بەكار بهێنن، كە لەلایەك ئاستی هونەری نووسینەكەیان بپارێزێ و لە لەلایەكی دیكەوە لە ئاستی تێگەیشتنی خەڵكیش بێ. هەروەها وەكو نووسەرانی سەروتار پێویستیان بە زانیاری و بەڵگە و پاساوی بڕواهێنەر هەیە، تا.. كاریگەرانە بڕوا بە خەڵك بهێنن و بیروبۆچوونەكانیان بە روونی و راشكاوی بەخوێنەران بگەیەنن.

بەوپێیە وتاری رۆژنامەڤانی وتارێكە لەگەڵ توێژه‌ جیاجیاكانی كۆمەڵگادا دەدوێ و ئامانجی هەرە سەرەكیشی خستنەڕووی دید و بیروڕایەكی دیاریكراوە، بەو مەبەستەی جموجۆڵێك لە هزرو هۆشی خوێنەران بورووژێنێ و ئاستی هۆشیارییان بەرزكاتەوەو بڕواهێنانیان بە هەندێ هەڵوێست و هەڵسەنگاندن دەستەبەر بكا.

وتاری رۆژنامەوانی رایگشتی دەخوڵقێنێ و هانی دەدا بۆ ئەوەی هەڵوێست وەرگرێ و ببزوێ و كاریگەری بەسەر رووداوەكاندا هەبێ و پێشهاتەكان هەڵبسەنگێنێ و دووربینانە لە ئایندە بڕوانێ و ئەگەرەكان شیبكاتەوەو پێشبینییەكان بخاتەڕوو.

سەرەڕای ئەمەش ئەم وتارە زەمینەی وتووێژ و ئاڵوگۆڕكردنی بیروڕای جیاواز و مشتومڕی بنیاتنەرانە خۆش دەكاو گۆڕەپانی تێكەڵ بوونی بیروڕای سیاسی و كۆمەڵایەتی و رۆشنبیری و هزری بەرفراوان دەكا.. بەشێوەیەك زۆر جاران رۆشنبیران و سیاسەتمەدارانی كۆمەڵگا دەگەنە بیروڕایەكی هاوبەش و چارەسەرییەكی گونجاو دەدۆزنەوە كە لە خزمەتی بەرژەوەندی گشتییدا بێ.

بێگومان كاتێ ئەوەی لە هۆش و بیردا خول دەخوا هەڵبژێردرێ و دەرببڕدرێ، فشاری هەستە پەنگدراوەكان كەم دەكاتەوەو باری هزری و لایەنی سۆزی مرۆڤ رێك و دروست دەبێ و ژیرانەتر و وردبینانەتر هەنگاو دەهاوێژێ و واقیعی ژیان و رووداوەكان دوور لە توندوتیژی و هەڵچوون دەخوێنێتەوە.

ئەم كردە رۆژنامەوانییە دەتوانین بە قوتابخانەیەكی پەروەردەیی بشوبهێنین، كە مرۆڤ بۆ ژیانی مەدەنیەت ئامادە دەكا.

بەپێی ئەم خەسڵەتانەی باسمان لێوەكرد، دەردەكەوێ كە وتاری رۆژنامەوانی وتارێكی ئەكادیمی و توێژینەوەی زانستی نییە.

ئەمەش ئەوە ناگەیەنێ، كە ئەم وتارە لە لێكۆڵینەوەو ئاماژەكردن بە رووداوە مێژووییەكان و بەكارهێنانی زانیارییەكانی كۆمەڵایەتی و جوگرافی و جیۆپۆله‌تیكی و رۆشنبیری گشتی و بۆچوونە فەلسەفی و هزرییەكان بە دوورە، بەڵكو ئەم زانیارییانە كاكڵەی ناوەڕۆكی ئەم وتارە پێك دەهێنن، هەر ئەمانەش دەبنە ئامرازی داڕشتنی ئەم وتارانە، بۆ ئەوەی بەشێوەیەكی تۆكمە و بەهێز بخرێنە پێش چاوو بتوانن كاریگەرانە كار لە خوێنەران بكەن و رادەی هۆشیاری و زانستیان بەرز بكەنەوە.

دەتوانین بێ سڵه‌مینەوە بڵێین، وتاری رۆژنامەڤانی وەك چۆن نووسینی (شیعر و چیرۆك) سەرەڕای زانیاری و رۆشنبیری بەهرەیەكی تایبەتی پێویستە، ئاواش نووسینی ئەم وتارە بەهرەی دەوێ و دەكەوێتە خانەی هونەرێكی تایبەتەوەو هەموو نووسەرێك ناتوانێت سەركەوتووانە ئەسپی خۆی تێدا تاوبدا، گەر هاتوو ئەم بەهرەو توانایەی نەبوو.

زۆر وتار و نووسینی هەمەجۆر هەن، بەناوی وتاری رۆژنامەڤانی، لە رۆژنامەو چاپكراوه‌كاندا بڵاودەكرێنەوە، كەچی بەدەگمەن ئامانج دەپێكن و كەمیشیان بەپێی ئەم سیفەتانەی لێره‌دا خراونەته‌ڕوو، دەكرێ بە وتاری رۆژنامەوانی بژمێردرێن، رەنگە نووسینی ئاسایی بن… راپۆرت بن.. باس بن.. يا هەرشتێكی ديكه‌، بەڵام بەپێی خەسڵەتەكان وتاری رۆژنامەڤانی نین.

 گۆشەو ستوون

گۆشەو ستوون وتاری رۆژنامەوانین، لە ناوەڕۆكیشدا یەك شتن.. تەنیا مەگەر بەهۆی جیاوازی شێوەی دابەزینیان لە بڵاوكراوەدا دوو ناوی جیاوازیان هەڵگرتبێ، گۆشە بە (9سم)ی ستوونیش بە (4-5)سم دادەبەزێ، واتا ستوون باریكترە شێوەی ستوونی باڵەخانەكان وەردەگرێ.

گۆشەو ستوونیش هەرچەندە دەخرێنە خانەی وتاری رۆژنامەڤانی، بەڵام تایبەتمەندی خۆیان هەیە، بەپێی كاتەكانی دەرچوونیشیان دەكرێن بە چەند جۆرێك: (گۆشەی رۆژانە… هەفتانە… دوو هەفتە جارێك.. مانگانە…).

 بۆ ئەوەی گۆشەو ستوون سەركەوتن وەدی بهێنن و خوێنەران بۆ خۆیان پەیدا كەن.. پێویستە:

أ- تا بتوانرێ كورت بن.

ب- تەنیا بیرۆكەیەك بخەنەڕوو.

جـ- بەزمانێكی تایبەت و سەرنجڕاكێش نووسرابن.

د- جوانكاری لە داڕشتن و دەربڕینیدا هەبێ.

ه- گەیشتن بە ئەنجام و رێگەچارەیەك مەبەست بێ.

و- پرسیار بورووژێنێت و چاوەڕێی وەڵامی گونجاو بكا.

هەروەها پێویستە ئەمە بگوترێ، كەوا گۆشەو ستوون دوای (هەواڵ) بە بنەمای سەرەكی پێكهاتەی رۆژنامەو بڵاوكراوە دەژمێردرێن.

بەگوێرەی ناوەڕۆك و ئامانج و مەبەستەكانیش (گۆشەو ستوون) چەند جۆرێكیان هەیە.. وەك:

1- گۆشە و ستوونی كاروباری رۆژانە، نووسەر لێرەدا بەدوای ناتەواوییەكانی خەڵك و هاووڵاتیياندا دەچێت و كێشەكانیان دەخاتە بەردەم بەرپرسان و بەمەبەستی چارەسەر كردنیان، یا پرسیار دەورووژێنێ… بۆ ئەوەی وەڵامی بڕواهێنەری دەست كەوێ.

2- گۆشە و ستوونی پەیوەندیدار بەكاروباری سیاسی و كۆمەڵایەتییەكان..

كە ئەمەش وردەكاری زۆری دەوێ، چونكە پێویستە بە كورتی و چڕی رووداوێكی گرنگ شی بكاتەوەو بەخستنەڕووی دووڕاییە جیاجیاكانی رووداوەكە بەرچاوی خوێنەر روون بكاتەوە، بەشێوەیەك خوێنەر بتوانێ هەڵوێستێك دەربڕێ.

3- گۆشەوستوونی رۆشنبیری و ئەدەبی و هزری، كە هەریەك لەم گۆشانە لە بوارەكەی خۆیدا بە زمان و دەربڕینێكی پوخت و تایبەت و رێك و كورت پڕ واتا بیرۆكەیەكی ئەدەبی و رۆشنبیری و هزری دەخاتەڕوو، بێگومان ئەم جۆرە گۆشەو ستوونانە بۆ خوێنەرانی هەڵبژاردەو تایبەتن.

4- گۆشەی تەنز ئامێز، ئەم جۆرە گۆشەیە دەربڕینەكەی شێوازێكی تایبەتی هەیە، خواست و ئازار و كێشەی توێژەكانی كۆمەڵگا بەشێوەی گاڵتەئامێز دەخاتەڕوو.

زمانی میللی بەسەر ئەم جۆرە گۆشەیە زاڵە و زۆرجاریش بۆ دەربڕینی كاریگەرانە پەنا بۆ پەندی پێشینان و قسەی نەستەق دەبردرێ.

ئەم گۆشەیە گەر نووسەرەكەی بەتواناو لێزان بێ و لە كۆمەڵانی خەڵكەوە نزیك بێ، جەماوەری زۆر دەبێ و كاریگەرانە ئامانجەكانی دەپێكێ و بازاڕی رۆژنامەو چاپكراوەكە گەرم دەكا.

5- گۆشەو ستوونی واش هەن… سوود لە هەموو ئەم جۆرانە وەردەگرن و جۆرە گۆشەیەكی تایبەت دێتە كایەوە، كە مەبەستەكانی هەمان مەبەستی گۆشەكانی پێشوون.

دووپاتیشی دەكەمەوە، كە گۆشەو ستوون وتاری رۆژنامەوانین هەر بۆیەش لەسەر بنەمای (هەواڵ) دادەمەزرێن، تەنانەت گۆشەكانی رۆشنبیری و ئەدەبی و هزریش، هەواڵی بوارەكانی خۆیان دەبێتە بنچینەیەك بۆ شیكردنەوەی دید و بۆچوونەكانیان.

بێگومان هەموو نووسەر و رۆژنامەنووسێك گەر هاتوو كەرەستەیەكی زۆری لەبەردەستا نەبێ، ناتوانێ بۆ ماوەیەكی دوورو درێژ بەردەوامی بەگۆشەكەی بدا، یا بەدواداچوونێكی بەردوامی نەبێ، یا رۆشنبیریەكی گشتی فراوانی نەبێ و پێشینەیەكی زانستی نەبێ.

هەروەها پێویستە نووسەری گۆشەو ستوون توانایەكی تایبەتی لە بواری نووسینی كورتدا هەبێ و لە بەكارهێنانی رستەی كورت و كاریگەر و واتا بەخشدا كارامەو شارەزا بێ.

بۆیە نووسینی گۆشەو ستوون بەهرەیەكی تایبەتی دەوێ، گەر نووسەر و رۆژنامەنووس ئەم بەهرەیەی نەبێ، ئەوا ناتوانێ سەركەوتووانە گۆشەكە بەڕێوە ببا.

نابێ ئەوەش لەبیر بكەین، گۆشەو ستوون خوێنەر رادەكێشێ، بەتایبەتی گەر سەركەوتنیان وەدی هێنا، خوێنەری وا هەیە هەر بۆ تەنیا گۆشەیەك… بەدوای رۆژنامەكەدا دەگەڕێ.

 نووسينى: خالید بەكر ئەیوب

سه‌رچاوه‌: رۆژنامه‌نووس (گۆڤار)، ژماره‌ (1)، رۆژى 22/4/2004.

سه‌روتارى رۆژنامه‌وانى، وتار، ستوون، گۆشه‌

سه‌رنجه‌كان